از چنگال آهنین تا فروپاشی؛ شکست دولت اسد و بازسازی خاورمیانه

وضعیتی که از ۲۷ نوامبر در سوریه پیش آمده، حیرت‌انگیز است. فروپاشی شدید و سریع مناطق اداری سوریه آغاز شده و از مناطق شمال غربی ادلب و حلب شروع شده و به حمص و حماه رسیده است. هم‌زمان، جبهه جنوبی در سویدا، درعا و قنیطره پیشرفت کرده است. به‌عنوان نتیجه، در ۸ دسامبر، پایتخت دمشق تحت کنترل گروه‌های مسلح قرار گرفت – به‌ویژه گروه‌هایی که تحت رهبری سازمان “هیئت تحریر الشام” شناخته می‌شوند و به عنوان گروهی تروریستی شناخته شده‌اند. این رویداد به‌طور قطعی پایان ۲۴ سال حکومت بشار اسد و ۳۰ سال حکومت پدرش را رقم زد. هر دوی آن‌ها کشور را با دستان آهنین اداره می‌کردند.

در همین حال، در ادامه مذاکرات دیپلماتیک، وزرای امور خارجه عربستان سعودی، اردن، مصر، عراق، ایران، ترکیه و روسیه بیانیه مشترکی را درباره بحران کنونی سوریه منتشر کردند که آن را تهدیدی جدی برای امنیت منطقه و بین‌المللی می‌دانند. آن‌ها خواستار یک راه‌حل سیاسی جامع برای پایان دادن به درگیری‌ها در سوریه شدند و بر ضرورت افزایش کمک‌های بین‌المللی به مردم سوریه تأکید کردند. وزرا همچنین بر این نکته تأکید کردند که فرآیند سیاسی باید به‌سوی کاهش تشدید نظامی، حفظ حاکمیت سوریه و ایجاد شرایط مناسب برای بازگشت امن پناهندگان پیش برود. آن‌ها حمایتی قوی از ادامه دیالوگ و همکاری برای تحقق آرزوهای مردم سوریه به سوی امنیت و عدالت، و در نهایت پایان دادن به بحران طولانی‌مدت در منطقه بیان کردند.

این بحران که تاکنون ۱۴ سال به طول انجامیده، به یکی از بزرگ‌ترین بحران‌ها در جهان تبدیل شده است و منجر به جابه‌جایی وسیع جمعیت شده است: ۷.۲ میلیون نفر آواره داخلی (IDP) و ۶.۲ میلیون پناهنده و ۳۰۶۸۸۷ کشته در میان غیرنظامیان تا سال ۲۰۲۲.

تمام اینها نیاز به تحلیل و بررسی دقیق دارد. باید علل این افت شدید، به ویژه در نظر گرفتن عدم مقاومت قابل توجه ارتش سوریه در برابر حملات شورشیان، مورد بررسی قرار گیرد. وزارت دفاع سوریه در واقع به یک دفتر مطبوعاتی تبدیل شده است و بیانیه‌هایی نظیر: «ارتش سوریه در حال عقب‌نشینی و جابه‌جایی طبق برنامه‌ها و دستورات نظامی، و سازگارشدن با شرایط متغیر است؛ ما به زودی برای نابودی پناهگاه‌های تروریست‌ها برمی‌گردیم» منتشر می‌کند. با این حال، در میدان، مردم در سرتاسر سوریه، از شمال تا جنوب، تنها شاهد عقب‌نشینی سریع و تخلیه سربازان و تجهیزات ارتش سوریه هستند که بی‌تردید یادآور فروپاشی ارتش عراق در سال ۲۰۰۳ است.