رقابتهای تسلیحاتی گاهی اوقات میتوانند تثبیت کننده شرایط و گاهی نیز تغییر دهنده وضعیت حاکم بر مناسبات منطقهای و بین المللی باشند. به عنوان مثال، ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ سرد، زرادخانههای هستهای عظیمی ساختند و رقابت تسلیحاتی تنگاتنگی داشتند. با این حال آنچه خطر نابودی متقابل در اختلافات بزرگ همچون بحران موشکی کوبا در سال 1962 را از بین برد، برخورداری متقارن طرفین از تسلیحات پیشرفته آن زمان و البته عقلانیت رهبران دو طرف بود. در عین حال مسابقات تسلیحاتی میتوانند به عاملی برای تشدید اختلافات و درگیریها نیز مبدل شوند. به عنوان مثال، رقابت انگلیس و آلمان برای برتری دریایی در آغاز قرن بیستم، نقش مهمی در آغاز جنگ جهانی اول داشت.
مسابقه تسلیحاتی، مستلزم تقویت نظامی دوجانبه به شکلی سریع، شدید و متقابل است. اگر چه پس از پایان جنگ سرد تا حدی رقابتهای تسلیحاتی در سطوح بین المللی کاهش پیدا کرد اما در سالهای اخیر این روند در برخی از مناطق جهان با رشد قابل توجهی مواجه بوده است.
رقابتهای موجود میان کشورهایی آسیایی، ممکن است در نهایت به آغاز یک جنگ ویرانگر مبدل شود.
در سطح جهانی، آنچه به بروز رقابت های تسلیحاتی در آسیا دامن زده، سیاست های ایالات متحده آمریکا است. به نحوی که یکی از جنبههای رقابت تسلیحاتی در آسیا را اختلافات آمریکا با چین پدید آورده است. اگر چه دو کشور در مراحل اولیه رقابت هستند اما سیاست های واشنگتن باعث شده که پکن به سرعت در حال گسترش زرادخانه هستهای خود باشد. در حال حاضر چین بیش از 400 کلاهک هستهای دارد اما بر اساس آخرین تخمینهای پنتاگون، این رقم میتواند تا سال 2035 به 1500 کلاهک برسد و چین را با 1770 کلاهک آمریکا در نقطه برابر قرار دهد. قطعاً چنین امری با توجه به اختلافات عدیده پکن و واشنگتن میتواند به یک رقابت تسلیحاتی هستهای در سطح جهانی مبدل شود.
از سوی دیگر رشد سریع در قابلیتهای هستهای چین موجب شده که رقیب سنتی آن یعنی هند نیز در راستای افزایش توانمندی های نظامی خود گامهای جدی بردارد. نباید از یاد برد که علاقه دهلی نو به توسعه تسلیحات هستهای، پاسخی مستقیم به اولین آزمایش اتمی چین در سال 1964 بود. کما اینکه دولت هند در اواخر دهه 1990، به صراحت علت هستهای شدن خود را مقابله با چین عنوان کرد. بر اساس برآوردها، هند در مواجهه با تهدید نظامی پکن از قابلیت تولید پلوتونیوم برای ساخت دست کم 200 بمب هستهای برخوردار است. این در حالیست که جدیدترین موشکهای هند مانند موشک آگنی 2 (Agni-2)میتوانند به هر نقطهای از چین دسترسی پیدا کنند.
در عین حال، توانمندی های رو به رشد هند موجب شده که پاکستان نیز به سمت تقویت زرادخانه هستهای خود حرکت کند. به نحوی که در مدت کمی بیش از یک دهه، کلاهکهای هستهای اسلام آباد تقریباً دو برابر شده و از 90 به 165 بمب هستهای رسیده است. همچنین گمانه زنی هایی وجود دارد مبنی بر اینکه پاکستان میتواند از بریتانیا که دارای 225 کلاهک است، پیشی گیرد و به پنجمین قدرت هستهای بزرگ جهان تبدیل شود.
روند رو به رشد تولید کلاهکهای هستهای به همراه اختلافات حل نشده میان کشورهای آسیایی از وجود زمینههای ایجاد مسابقه تسلیحاتی در این قاره حکایت دارد. به خصوص که این نوع رقابتها میتواند به حوزههای فراهستهای و تسلیحات متعارف نیز تسری پیدا کند. به عنوان مثال، در قلمرو تسلیحات نظامی متعارف، تصمیم بحث برانگیز استرالیا برای دستیابی به زیردریاییهای مجهز به سوخت هستهای و متعارف تا حد زیادی با رشد سریع تواناییهای دریایی و موشکی چین توجیه شده است. این رقابتها همچنین در حوزه سایبری نیز مشهود هستند. به عنوان مثال، توکیو در استراتژی امنیت ملی خود در دسامبر 2022 اعلام کرد که واحد دفاع سایبری برای مقابله با توانمندیهای جنگ سایبری فزاینده چین و کره شمالی را چهار برابر توسعه خواهد داد.
رقابتهای تسلیحاتی در حالی در سراسر آسیا رو به گسترش است که ماهیت نامتقارن آن میتواند باعث بیثباتی بیشتر شود. هزینههای نظامی پکن در دو سال گذشته، از 214 میلیارد دلار در سال 2021 به 242 میلیارد دلار در سال 2022 رسیده که قابل قیاس با کل بودجه دفاعی تایوان در سال 2022 با 16.2 میلیارد دلار نیست. چنین امری میتواند به کلی توازن قوا در سراسر تنگه تایوان را تحت تأثیر قرار دهد. اگر چه تایوان به نوبه خود به افزایش قابلیتهای جنگی نامتقارن و تولید انبوه پهپادها، موشکها و کشتیهای جنگی روی آورده اما قطعاً چنین تسلیحاتی نمیتوانند در صورت نبرد احتمالی با چین از تایپه محافظت کنند.
تفاوتهای مشابهی در شبه جزیره کره مشهود است؛ جایی که پیونگ یانگ در حال پیشبرد برنامههای موشکی خود با سرعتی سرسام آور است. در سال 2022، کره شمالی تقریباً 100 آزمایش موشکی انجام داد و در سال 2023 در حال تدارک دستیابی به تسلیحات بیشتری است. برخی از موشکهای آزمایششده مانند موشک بالستیک قارهپیمای غولپیکرهواسونگ-17 (Hwasong-17) معروف به هیولا، میتوانند به قاره آمریکا حمله کنند. این در حالیست که رهبران کره جنوبی دیگر نمیتوانند به چتر هستهای آمریکا برای محافظت در برابر کره شمالی تکیه کنند. در واقع همانند پایتختهای اروپای غربی در طول جنگ سرد، مقامات کره جنوبی این سوال را مطرح میکنند که آیا ایالات متحده که اکنون در تیررس موشکهای کره شمالی قرار دارد، در نهایت حاضر است شهری بزرگ مانند سانفرانسیسکو را برای دفاع از سئول قربانی کند؟
یون سوک یول، رئیس جمهور کره جنوبی با توجه به این نگرانی ها تأکید کرده که سئول ممکن است توانمندی های هستهای خود را در ابعاد نظامی توسعه دهد. نکته جالب توجه آن است که نظرسنجیهای عمومی از حمایت سه چهارم مردم کره جنوبی از این گزینه حکایت دارند. با این حال، چنین تحولی ممکن است توکیو را وادار کند تا تابوی هستهای دیرینه خود را بشکند. در این خصوص باید به تاریخ پر فراز و نشیب درگیریها و اختلافات ژاپن با چین و دو کره توجه داشت که خود تجربه تلخی برای توکیو است.
از سوی دیگر کشورهایی همچون اندونزی و فیلیپین نیز از فشار فزاینده چین احساس تهدید میکنند. اندونزی قصد دارد هواپیماهای جنگنده رافائل و زیردریاییهای کلاس اسکورپون را از فرانسه خریداری کند و فیلیپین در حال خرید موشکهای ضد کشتی قدرتمند براهموس (BrahMos) از هند است.
رقابتهای تسلیحاتی در حالی در سراسر آسیا گسترش یافته که هنوز هزینههای همه گیری کووید-19 و مشغلههای امنیتی داخلی به عنوان یک عامل فشار بر بودجههای دفاعی برخی از کشورهای جنوب شرق آسیا سنگینی میکند. این در حالیست که ماهیت نابرابر رقابتهای تسلیحاتی به طور قابل توجهی چشمانداز ایجاد توافقنامههای کنترل تسلیحات را کاهش میدهد. زیرا در زمانی که اندازه زرادخانه اتمی چین تنها یک چهارم زرادخانه اتمی آمریکاست، پکن هیچ انگیزهای برای منجمد کردن نیروهای هستهای خود ندارد. نباید از یاد برد که آنچه موجب بروز ثبات بین ابرقدرتها در طول جنگ سرد شد، برابری نسبتاً متقارن آنها در رقابت تسلیحاتی بود. در حالی که چنین شرایطی به هیچ وجه در آسیا وجود ندارد.
در مجموع، ماهیت به هم پیوسته، چند بعدی و نامتقارن مسابقات تسلیحاتی در آسیا، خطر درک نادرست و اشتباه محاسباتی را افزایش میدهد. چنانکه همین عوامل باعث بروز درگیریهای بزرگ گذشته، همانند جنگ جهانی اول بودهاند. از این رو رقابتهای تسلیحاتی در آسیا ممکن است در آینده به یک درگیری بزرگ تبدیل شود. به خصوص که آمریکا به عنوان یک بازیگر فرامنطقهای، در حال افزایش حضور و مداخلات امنیتی و نظامی در شرق آسیا است و قاعدتا از توانمندسازی نظامی متحدان خود در این بخش از جهان حمایت می کند. بر این اساس سیاست مهار چین توسط امریکا میتواند به بروز درگیری ها و اختلافات بزرگ در آسیا منتهی شود و یک نبرد ویرانگر ایجاد کند.