دانشجویان و محققان قبل از مطالعه مقالات و اسناد علمی مکتوب در یک نوشته، به خصوص زمانی که قصد استناد به آن اسناد را دارند، بایستی از کیفیت و ارزش علمی مجله اطلاعات کافی را به دست بیاورند. از معیارهای بسیار مهم و قابل اتکا جهت ارزیابی کیفیت یک مجله علمی می‌توان به ایمپکت فاکتور ژورنال اشاره کرد. با وجود تمام انتقاداتی که بر این شاخص وجود دارد، ایمپکت فاکتور ژورنال به طور گسترده‌ای در ارزیابی مجلات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ایمپکت فاکتور ژورنال چیست؟
ایمپکت فاکتور ژورنال یا همان Journal impact factor )JIF)، معیاری برای انعکاس میانگین تعداد استنادات به یک مجله، کتاب، سند ثبت اختراع، روزنامه‌ها، تز دانشجویی، گزارشات پروژه، کنفرانس‌ها، روند پیشرفت سمینارها، اسناد منتشر شده در اینترنت و هر نوشته ثبت شده‌ی دیگری است. در واقع ایمپکت فاکتور ژورنال معیاری است جهت رتبه‌بندی یک ژورنال علمی، در مقایسه با ژورنال‌هایی با بهترین کیفیت در زمینه تخصصی مشابه. به این ترتیب که برای ژورنالی که بیشترین تعداد استنادات را دارد، بهترین امتیاز در نظر گرفته می‌شود و ژورنال‌های دیگر به ترتیب در رتبه‌های دیگر جا می‌گیرند. (برای اطلاع از شیوه دقیق محاسبه ایمپکت فاکتور ژورنال، می‌توانید به این آدرس مراجعه کنید.)
یکی از معیارهای ارزیابی مجلات، اطلاع از ضریب تاثیر یا همان ایمپکت فاکتور آن‌ها است.
ایمپکت فاکتور ژورنال را در دوره‌های زمانی متفاوت (سالانه، ماهانه و …) و برای مجلاتی که در مرجع گزارشات ژورنال‌ها یا همان Journal Reference Reports )JRR) ثبت شده‌اند، محاسبه می‌کنند. (توجه داشته باشید که ممکن است برخی مجلات به علت کافی نبودن تعداد استنادات، در لیست مجلات دارای ایمپکت فاکتور وارد نشده باشند). این شاخص توسط تامپسون رویترز محاسبه می‌شود.
برخی مجلات با دستکاری داده‌ها و آمار و ارقام، ایمپکت فاکتور ژورنال خود را به طور تقلبی بالا می‌برند. بنابراین دسترسی به یک منبع موثق جهت آگاهی از مقادیر عددی دقیق ایمپکت فاکتور یا همان ضریب تاثیر مجلات، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ادامه روش دسترسی آسان به ایمپکت فاکتور مجلات مختلف توصیف شده است.
روش دستیابی به ایمپکت فاکتور ژورنال و تغییرات سالانه آن برای هر مجله:
برای دستیابی به میزان ایمپکت فاکتور ژورنال می‌توانید مراحل زیر را طی کنید:
- وارد سایت ژورنال هاب به آدرس اینترنتی jhub.ir شوید.
- در صفحه اصلی و در کادر زیر شماره ISSN مجله مد نظر را وارد کنید و عبارت نوشته شده را جست و جو کنید. به عنوان مثال می‌توانید شماره 0340-7594 را که مربوط به ISSN مجله Journal of Comparative Physiology A: Neuroethology, Sensory, Neural, and Behavioral Physiology است، در کادر وارد کنید و با کلیک بر روی علامت ذره بین وارد صفحه اطلاعات مجله شوید.
- پس از وارد شدن به صفحه اطلاعات مجله مد نظر، می‌توانید داده‌های مختلف مرتبط با مجله از جمله ایمپکت فاکتور آن را طبق شکل زیر مشاهده کنید.
- هم‌چنین جهت اطلاعات از تغییرات امتیازات مجله مد نظر از منظر ضریب تاثیر، می‌توانید از نمودارهای زیر استفاده کنید:
نحوه به کارگیری ایمپکت فاکتور ژورنال
توجه داشته باشید که همان طور که ذکر شد، ایمپکت فاکتور در دوره‌های زمانی مختلف اندازه‌گیری می‌شود و این امکان وجود دارد که امتیاز یک ژورنال از منظر ایمپکت فاکتور در دوره‌های مختلف، با یکدیگر متفاوت باشند (همان گونه در شکل بالا ملاحظه می‌کنید). از این رو در به کارگیری این شاخص و مقایسه ژورنال‌های مختلف به واسطه آن، دقت کافی را به خرج دهید تا دچار اشتباه نشوید( برای مقایسه دو ژورنال از دیدگاه ایمپکت فاکتور، این شاخص را برای هر دو مجله در دوره‌های زمانی مشابه به دست آورید).
با توجه به وجود مشکل ذکر شده و برخی انتقادات دیگر که بر این شاخص وارد است (در اینجا مطالعه کنید)، لزوم استفاده از فاکتورهای دیگر جهت ارزیابی کیفیت علمی مجلات بیش از پیش نمایان می‌شود. از مهم‌ترین این شاخص‌ها می‌توان به آیگن فاکتور اشاره کرد. این شاخص نیز همانند ایمپکت فاکتور، مجلات را از دیدگاه تعداد استنادات به مقالات و مدارک علمی آن‌ها طبقهبندی می‌کند. با این تفاوت که در محاسبه آیگن فاکتور، استناد از مجلات با ضریب تاثیر بالا دارای وزن بیشتری خواهد بود. به این معنی که اگر استنادات انجام شده به مدارک علمی یک ژورنال توسط مقالات ژورنال‌های معتبر باشد، میزان افزایش شاخص ایمپکت فاکتور نسبت به استنادات از مجلات دیگر بیشتر خواهد بود.
