تحلیلی بر جامعه اطلاعاتی پنج چشم و تأثیر آن بر احتمال ابرقدرتی چین

بابک شفیعی، پژوهشگر موسسه مطالعات جهان معاصر

جامعه اطلاعاتی پنج چشم (Five Eyes) متشکل از ایالات‌متحده، کانادا، بریتانیا، استرالیا و نیوزلند، یک ائتلاف باسابقه آنگلوسفر اشتراک اطلاعات است. این جامعه از یک قرارداد همکاری طولانی ‌مدت برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات و همکاری در زمینه‌های هوش سیگنالی (SIGINT) است که در دوران جنگ سرد علیه اتحاد جماهیر شوروی ایجادشده بود. این سازمان جنبه‌های مختلف فناوری اطلاعات و ارتباطات، مانند نظارت الکترونیکی، رهگیری ارتباطات، اطلاعات سایبری، تجزیه‌وتحلیل داده‌ها را میان کشورهای عضو به اشتراک می‌گذارد. این اطلاعات می‌تواند شامل جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از طریق ابزارهای مختلف، ازجمله هوش انسانی (HUMINT)، هوش سیگنال (SIGINT) و هوش منبع باز (OSINT) باشند.
جامعه اطلاعاتی مذکور سابقه طولانی همکاری اطلاعاتی و به اشتراک‌گذاری اطلاعات در مورد مسائل مختلف امنیتی و ژئوپلیتیک جهانی ازجمله چین‌ را دارند. بااین‌حال، توجه به این نکته مهم است که فعالیت‌های اطلاعاتی و تأثیر آن‌ها اغلب طبقه‌بندی می‌شوند و به‌طور عمومی افشا نمی‌شوند، بنابراین میزان دقیق تأثیر Five Eyes در ظهور چین به‌عنوان یک ابرقدرت به‌طور گسترده شناخته ‌نشده است؛ اما اتحاد Five Eyes تلاش‌های گسترده‌ای را برای جمع‌آوری اطلاعات باهدف چین انجام می‌دهد. این شامل نظارت و تجزیه‌وتحلیل فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و فناوری چین است. اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط شرکای Five Eyes بینش‌های مهمی در مورد توانایی‌ها، نیات و اقدامات چین ارائه می‌دهد که می‌تواند سیاست‌های مربوطه آن‌ها را در قبال چین شکل دهد و بر تصمیم‌گیری‌های ژئوپلیتیکی آن‌ها تأثیر بگذارد.
شرکای Five Eyes اطلاعات مربوط به چین را بین خود به اشتراک می‌گذارند و شبکه‌ای قوی برای تبادل اطلاعات و هماهنگی اقدامات ایجاد می‌کنند. این به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به‌طور جمعی فعالیت‌های چین را با رویکردی واحد ارزیابی و پاسخ دهند. اطلاعات مشترک بین شرکا، آگاهی موقعیتی آن‌ها را از اقدامات چین در منطقه هند و اقیانوس آرام و فراتر از آن افزایش می‌دهد و آن‌ها را قادر می‌سازد تا به‌طور مشترک به حرکت‌های ژئوپلیتیک چین پاسخ دهند.
این اتحاد در هماهنگی سیاست در مورد چین، به اشتراک گذاشتن ارزیابی‌ها، تحلیل‌ها و استراتژی‌ها برای رسیدگی به ظهور چین به‌عنوان یک قدرت جهانی است. این هماهنگی به همسویی سیاست‌ها و واکنش‌های آن‌ها در قبال چین می‌تواند منجر به اقدامات دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی مشترک برای مقابله با رفتار قاطعانه بانفوذ چین در منطقه شود و توصیه‌های سیاستی را به دولت‌های مربوطه خود درباره نحوه واکنش به ظهور چین به‌عنوان یک ابرقدرت ارائه دهد.
اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط جامعه Five Eyes در مورد ظهور چین به‌عنوان یک ابرقدرت ممکن است بر پویایی‌های ژئوپلیتیک گسترده‌تر در منطقه آسیا و اقیانوسیه و فراتر از آن تأثیر بگذارد. این می‌تواند موقعیت استراتژیک کشورهای Five Eyes، اتحادها و مشارکت‌های آن‌ها و سیاست‌های آن‌ها در قبال چین را نشان دهد که به‌نوبه خود می‌تواند چشم‌انداز کلی ژئوپلیتیک را شکل دهد. اتحاد Five Eyes به‌طور جمعی نفوذ ژئوپلیتیک خود را در منطقه هند و اقیانوس آرام، جایی که ظهور چین پیامدهای مهمی دارد، پیش‌بینی می‌کند. شرکای این جامعه اطلاعاتی از طریق تلاش‌های دیپلماتیک مشترک، اشتراک‌گذاری اطلاعات و هماهنگی سیاست‌ها به دنبال شکل دادن به معماری امنیتی منطقه و ترویج نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین است که با منافع و ارزش‌های آن‌ها همسو باشد و با اقدامات چین در دریای چین جنوبی، تایوان و سایر مناطق مورد مناقشه مقابله کند. این کشورها در توسعه فناوری‌های پیشرفته، ازجمله فناوری‌هایی که دارای پیامدهای هوش و امنیت هستند، مانند امنیت سایبری، هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی، همکاری می‌کنند. این همکاری فن‌آوری توانایی‌های آن‌ها را برای نظارت، تجزیه‌وتحلیل و مقابله با پیشرفت‌های فناوری چین که پیامدهای استراتژیک و ژئوپلیتیکی دارند، افزایش می‌دهد.
به‌طورکلی، جامعه اطلاعاتی Five Eyes با ارائه جمع‌آوری اطلاعات، اشتراک‌گذاری، هماهنگی سیاست‌ها، همکاری‌های فناوری و نفوذ ژئوپلیتیکی بین اعضای خود، تأثیر قابل‌توجهی بر آینده احتمال ابرقدرتی چین دارد. توانایی‌های این جامعه اطلاعاتی، تحلیل آن‌ها را برای درک و پاسخ به ظهور چین به‌عنوان یک قدرت جهانی افزایش می‌دهد و سیاست‌های آن‌ها را در قبال چین شکل می‌دهد و بر پویایی‌های ژئوپلیتیکی در منطقه هند و اقیانوس آرام و فراتر از آن تأثیر می‌گذارد. توجه به این نکته مهم است که فعالیت‌های اطلاعاتی تنها یکی از جنبه‌های سیاست خارجی یک کشور است و معمولاً همراه با سایر تلاش‌های دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی انجام می‌شود. میزان نفوذ این کشورها بر ظهور چین به‌عنوان یک ابرقدرت پیچیده است و ممکن است صرفاً به فعالیت‌های اطلاعاتی نسبت داده نشود. عواملی مانند سیاست‌های داخلی چین، رشد اقتصادی، پیشرفت‌های فناوری و تعاملات جهانی نیز نقش مهمی در شکل‌دهی خط سیر چین به‌عنوان یک ابرقدرت در حال رشد دارند.
ابرقدرت‌ها نقش ویژه‌ای در امنیت ملی کشورها داشته و به‌صورت چندوجهی عمل می‌کنند، ازجمله این نقش‌ها می‌توان به نفوذ ژئوپلیتیک، قدرت نظامی، قدرت اقتصادی، برتری فنّاورانه، تعامل جهانی و مسئولیت‌های بین‌المللی اشاره نمود. آن‌ها تأثیر قابل‌توجهی بر پویایی امنیت ملی کشورهایی که با آن‌ها در تعامل هستند دارند و چشم‌انداز امنیتی را که کشورها در آن فعالیت می‌کنند شکل می‌دهند. کشورها ممکن است به دلایل مختلفی با ابرقدرت‌ها (کشورهایی که توان نظامی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بالایی دارند) همکاری کنند. کشورها باید با دیپلماسی به ابرقدرت جهانی نزدیک شوند، به حاکمیت احترام بگذارند، به دنبال منافع متقابل باشند، درگیر چندجانبه گرایی باشند، قاطعیت داشته باشند، روابط را متنوع کنند، عمل‌گرا باشند، برای بلندمدت برنامه‌ریزی کنند، انعطاف‌پذیر باشند و در آخر از حاکمیت قانون حمایت کنند. منافع آن‌ها به‌طور مؤثر و بسته به شرایط و اهداف خاص هرکشور، ممکن است متفاوت باشد. درک تأثیر متقابل این عوامل در پیش‌بینی و تحلیل نقش ابرقدرت‌ها در شکل‌دهی به مسیر آینده کشورها حیاتی خواهد بود. با توجه به رویدادهای اخیر روابط ایران و چین پیشنهاد می‌گردد کارگزاران، نخبگان و… ایرانی با توجه به تأثیرات ژئواستراتژیک جامعه اطلاعاتی Five Eyes بر احتمال ابرقدرتی چین، مدبرانه‌تر میان ابرقدرت و قدرت‌های جهانی ایفای نقش کنند تا بتوانند خردمندانه منافع ملی کشور را در عرصه بین‌المللی تأمین کنند.