روابط ایران و کشورهای عربی، به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس، در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی همراه بوده است. با توجه به تحولات منطقه‌ای، از جمله سقوط حکومت بشار اسد و تغییرات در وضعیت سوریه، این سوال مطرح می‌شود که آیا عراق می‌تواند به‌عنوان یک میانجی مؤثر در ایجاد تعادل و کاهش تنش‌ها میان ایران و کشورهای عربی عمل کند؟
عراق از دیرباز به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی و اشتراکات مذهبی، تاریخی و فرهنگی، برای ایران اهمیت استراتژیک داشته است. پس از سقوط صدام حسین و شکل‌گیری دولتی با محوریت اکثریت شیعه، روابط ایران و عراق بیش از پیش تقویت گردید. از سوی دیگر، عراق به‌عنوان کشوری عربی، عضو سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب، دارای پیوندهای عمیق با کشورهای عربی است. نزدیکی فرهنگی، مذهبی و سیاسی عراق به ایران، این کشور را به شریکی قابل‌اعتماد برای تهران تبدیل کرده است. عراق در زمینه‌های مختلف، از جمله امنیتی و اقتصادی، با ایران همکاری نزدیک دارد.
همچنین، دولت عراق، به‌ویژه در دوره اخیر، تلاش کرده است روابط خود را با کشورهای عربی بهبود بخشد. سفرهای متعدد مقامات عراقی به عربستان و امارات و توافقات اقتصادی و امنیتی میان آن‌ها، روابط عراق با کشورهای عربی مانند عربستان سعودی و امارات را در سال‌های اخیر بهبود بخشیده و بغداد تلاش کرده تا با اتخاذ سیاست بی‌طرفی فعال، جایگاه خود را به‌عنوان میانجی در منطقه تقویت کند. این موقعیت دوسویه، عراق را به پلی بالقوه میان ایران و جهان عرب تبدیل می‌کند.
با این حال، با وجود حساسیت کشورهای عربی، به‌ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی نسبت به نفوذ ایران در عراق، قرار گرفتن این کشور میان ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس موقعیتی بی‌نظیر برای ایفای نقش واسطه‌گری فراهم کرده است. در نتیجه، عراق می‌تواند نقش مؤثری در کاهش تنش‌های منطقه‌ای ایفا کند.
با توجه به تحولات اخیر در سوریه و سقوط بشار اسد، در حالی که ایران در سوریه دارای منافع حیاتی است، تغییرات جدید در محور مقاومت و نقش ایران در سوریه ممکن است این کشور را با چالش‌های جدیدی روبه‌رو کند که نیازمند دیپلماسی دقیق و استفاده از هم‌پیمانان منطقه‌ای از جمله عراق باشد. بنابراین، این سوال مطرح می‌شود که آیا ایران در شرایط جدید می‌تواند از عراق به‌عنوان یک عامل توازن و میانجی استفاده کند؟
قرار گرفتن عراق در میان ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، موقعیتی بی‌نظیر برای ایفای نقش واسطه‌گری فراهم کرده است؛ با این حال، عراق با چالش‌های متعددی در این مسیر مواجه است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به اختلافات داخلی میان شیعه، سنی و کردها و همچنین اعتراضات مردمی علیه فساد و ناکارآمدی اشاره کرد که توانایی دولت عراق برای ایفای نقش منطقه‌ای را محدود کرده است. علاوه بر این، کشورهای عربی، به‌ویژه عربستان سعودی، همواره از نفوذ ایران در عراق انتقاد کرده‌اند. این مسئله می‌تواند مانعی برای پذیرش نقش عراق به‌عنوان میانجی ایجاد کند. ایالات متحده و متحدان غربی نیز ممکن است با ایفای نقش میانجی‌گری توسط عراق مخالفت کنند، زیرا این نقش می‌تواند به تقویت موقعیت ایران منجر شود.
برای آنکه عراق بتواند به‌عنوان میانجی مؤثر عمل کند، ایران می‌تواند از طریق تقویت همکاری‌های اقتصادی (مانند افزایش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی عراق) و امنیتی (مانند توافقات مقابله با تروریسم)، روابط خود با عراق را مستحکم کند. همچنین، حمایت ایران از پیشنهادات عراق برای میزبانی نشست‌های منطقه‌ای یا گفتگوهای چندجانبه می‌تواند به تثبیت جایگاه عراق به‌عنوان کشوری بی‌طرف کمک کند. در نهایت، ایران می‌تواند از طریق همکاری برای حل اختلافات داخلی عراق و تقویت دولت مرکزی این کشور، به ایجاد شرایط مطلوب برای ایفای نقش میانجی‌گری کمک کند.
عراق، به‌دلیل روابط دوسویه با ایران و کشورهای عربی و جایگاه ویژه‌اش در معادلات منطقه‌ای، پتانسیل ایفای نقش میانجی‌گری مؤثر را دارد. با این حال، موفقیت عراق در این نقش به عوامل متعددی وابسته است؛ از جمله توانایی این کشور در ایجاد توازن میان منافع ایران و کشورهای عربی، مقاومت در برابر فشارهای داخلی و خارجی و همچنین همکاری فعالانه ایران برای تقویت نقش میانجی‌گری عراق. در شرایط کنونی، ایران باید با پذیرش سیاستی متوازن و حمایت از عراق در کاهش تنش‌های منطقه‌ای، از این فرصت به‌عنوان ابزاری استراتژیک برای تقویت ثبات منطقه و تحقق منافع خود بهره‌برداری کند.
