فناوری‌های نوین و پویایی‌های جنگ نامتقارن در قرن بیست و یکم؛ مطالعه جنگ غزه (۲۰۲۳)

 در دو دهه اخیر، ظهور فناوری‌هایی نظیر سیستم‌های سایبری، رباتیک و به‌ویژه هواپیماهای بدون سرنشین (پهپادها)، پارادایم‌های جنگی را متحول کرده‌اند. این فناوری‌ها، که از محیط عملیاتی برای بهینه‌سازی عملکرد خود بهره می‌برند، نه تنها ارتش‌های سنتی را با چالش‌های جدیدی در زمینه آموزش، تجهیزات و دکترین مواجه ساخته‌اند، بلکه برای گروه‌های نامنظم نیز فرصت‌ها و تهدیدات منحصربه‌فردی ایجاد کرده‌اند.

ارتش‌های مدرن در مواجهه با این فناوری‌های نوظهور، با الزام انطباق و یکپارچه‌سازی آن‌ها با قابلیت‌های نظامی خود روبرو هستند تا بتوانند انعطاف‌پذیری عملیاتی، کیفیت عملکرد و سرعت واکنش به تهدیدات را ارتقا بخشند. در این میان، هوش مصنوعی نقش محوری ایفا می‌کند؛ از جمع‌آوری و تحلیل داده‌های عظیم از منابع باز (OSINT)  و خصوصی گرفته تا پشتیبانی از تصمیم‌گیری و حتی اجرای عملیات مستقل. کاربرد  هوش مصنوعی در شناسایی و انتخاب اهداف نظامی بدون دخالت مستقیم انسان، ضمن افزایش بالقوه کارایی عملیات، نگرانی‌های اخلاقی و حقوقی جدی را نیز به همراه داشته است. سیستم‌های نظارتی مبتنی بر  هوش مصنوعی، اطلاعات سیگنالی (SIGINT)، اطلاعات ارتباطی (COMINT) و سیستم‌های تهاجمی سایبری، به منابع حیاتی برای کسب برتری اطلاعاتی و استراتژیک تبدیل شده‌اند که امکان پیش‌بینی و پیش‌گیری از حملات و حفظ وضعیت دفاعی پیشرفته را فراهم می‌آورند.

پهپادها به عنوان یکی از بارزترین نمادهای این تحول فناورانه، نقش چندوجهی در عملیات نظامی مدرن ایفا می‌کنند. آن‌ها امکان جمع‌آوری اطلاعات دقیق، نظارت مستمر  و اجرای حملات دقیق و کم‌هزینه را بدون به خطر انداختن جان نیروی انسانی فراهم ساخته‌اند. به موازات آن، دفاع سایبری و امنیت سایبری به ارکان حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی نظامی و غیرنظامی در برابر حملات مخربی تبدیل شده‌اند که قادرند عملیات را مختل کرده، اطلاعات حساس را به سرقت برده و حتی خسارات فیزیکی به بار آورند.

مطالعه فناوری‌های به‌کاررفته در جنگ‌های مدرن، به‌ویژه با در نظر گرفتن ابعاد سنتی (زمینی، دریایی، هوایی، فضایی) و حوزه‌های نوین (الکترونیکی و سایبری)، برای فهم عمیق چالش‌ها و فرصت‌های ناشی از این منازعات ضروری است. در این بین تمرکز بر جنگ غزه (۲۰۲۳) به عنوان یک مطالعه موردی برجسته از جنگ نامتقارن و تحلیل نقش پهپادهای شناسایی-تهاجمی و حملات سایبری اهمیت فراوانی دارد. زیرا در جنگ‌های نامتقارن، که مشخصه آن درگیری میان یک ارتش منظم دولتی با توانمندی‌های فناورانه برتر و گروه‌های مسلح غیردولتی با اتکا به تاکتیک‌های چریکی و پراکنده است، این فناوری‌ها چالشی دوچندان ایجاد می‌کنند. گروه‌های مسلح با بهره‌گیری هوشمندانه و خلاقانه از فناوری‌های مدرن و اغلب ارزان‌قیمت، در پی تضعیف و فرسایش ارتش‌های منظم هستند، در حالی که ارتش‌های پیشرفته از این فناوری‌ها برای دستیابی به برتری نظامی، ایجاد بازدارندگی (استراتژیک یا تاکتیکی)، و در مواردی، اِعمال آنچه «استفاده بیش از حد از زور خوانده می‌شود، بهره می‌برند. این پویایی نشان می‌دهد که توانمندی‌های نظامی به‌طور فزاینده‌ای به پیشرفت فناورانه گره خورده و انعطاف‌پذیری و کارایی در مواجهه با تهدیدات نوظهور، مستلزم همگامی با این تحولات است.