روسیه و آمریکا؛ چشم‌انداز روابط وارثان جنگ سرد

مقدمه

خبر دعوت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، برای سفر به مسکو، بار دیگر توجهات را به پویایی‌های پیچیده روابط روسیه و آمریکا معطوف کرده است. روابط روسیه و آمریکا همواره یکی از مهم‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین روابط دوجانبه در عرصه بین‌المللی بوده است. این روابط در طول تاریخ دستخوش فراز و نشیب‌های بسیاری شده است، از دوران اتحاد در جنگ جهانی دوم تا دوران جنگ سرد و رقابت ایدئولوژیک، و سپس دوران همکاری محدود پس از فروپاشی شوروی. با این حال، از اواسط دهه 2000، روابط دو کشور به تدریج رو به وخامت گذاشته است، به‌ویژه پس از بحران اوکراین در سال 2014 و اتهامات مربوط به دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2016.

دعوت پوتین از ترامپ برای سفر به مسکو، در این بستر پرتنش، می‌تواند نشانه‌ای از تلاش برای کاهش تنش‌ها و یافتن زمینه‌های مشترک باشد. با این حال، برای ارزیابی دقیق چشم‌انداز این روابط، لازم است به عوامل مختلفی توجه کرد.

روابط در چارچوب‌های نظری

برای تحلیل این موضوع، می‌توان از چارچوب‌های نظری مختلف در روابط بین‌الملل استفاده کرد:

• رئالیسم: این نظریه بر نقش قدرت در روابط بین‌الملل تاکید دارد و معتقد است که دولت‌ها در پی حداکثرسازی قدرت و امنیت خود هستند. از این منظر، روابط روسیه و آمریکا را می‌توان به عنوان یک رقابت دائمی برای نفوذ و برتری در عرصه جهانی تلقی کرد. اختلافات در مورد مسائلی مانند گسترش ناتو، کنترل تسلیحات، و نفوذ در مناطق مختلف جهان (به‌ویژه خاورمیانه و اوکراین) ناشی از این رقابت است.

• لیبرالیسم: این نظریه بر اهمیت همکاری، نهادهای بین‌المللی، و ارزش‌های مشترک در روابط بین‌الملل تاکید دارد. از این منظر، می‌توان امیدوار بود که گفتگو و تعامل بین روسیه و آمریکا، بر اساس منافع و ارزش‌های مشترک، می‌تواند به کاهش تنش‌ها و یافتن راه حل‌های مسالمت‌آمیز برای اختلافات منجر شود. موضوعاتی مانند مبارزه با تروریسم، کنترل بیماری‌های همه‌گیر، و حفاظت از محیط زیست می‌تواند زمینه‌هایی برای همکاری باشد.

• سازه‌انگاری: این نظریه بر نقش ایده‌ها، هنجارها، و هویت‌ها در شکل‌دهی به روابط بین‌الملل تاکید دارد. از این منظر، می‌توان استدلال کرد که تصویرسازی متقابل منفی از روسیه و آمریکا در رسانه‌ها و افکار عمومی، به تعمیق بی‌اعتمادی و سوءتفاهم بین دو کشور کمک کرده است. بنابراین، تغییر این تصویرسازی‌ها از طریق گفتگو و تبادل فرهنگی می‌تواند به بهبود روابط کمک کند.

زمینه های تاریخی و سیاسی

برای درک بهتر چشم‌انداز روابط روسیه و آمریکا، باید به زمینه‌های تاریخی و سیاسی نیز توجه کرد:

• میراث جنگ سرد: خصومت‌های دوران جنگ سرد هنوز بر روابط دو کشور سایه افکنده است. بی‌اعتمادی و سوءظن نسبت به اهداف و نیات یکدیگر همچنان وجود دارد.

• گسترش ناتو: روسیه گسترش ناتو به سمت مرزهای خود را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند. این موضوع یکی از اصلی‌ترین نقاط اختلاف بین دو کشور است.

• بحران اوکراین: الحاق کریمه به روسیه و حمایت مسکو از جدایی‌طلبان در شرق اوکراین، روابط دو کشور را به شدت تیره کرده است.

• دخالت در انتخابات: اتهامات مربوط به دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2016، به بی‌اعتمادی و تنش‌ها دامن زده است.

• نقش دونالد ترامپ: رویکرد غیرمتعارف دونالد ترامپ نسبت به روسیه و تمایل او به بهبود روابط با پوتین، باعث ایجاد امیدواری‌هایی در مسکو شد. با این حال، این تلاش‌ها به دلیل مقاومت در داخل آمریکا و ادامه اختلافات اساسی بین دو کشور، به نتیجه ملموسی نرسید.

تحلیل خبر

دعوت پوتین از ترامپ برای سفر به مسکو، می‌تواند به چند دلیل حائز اهمیت باشد:

• پیام به دولت بایدن: این دعوت می‌تواند به عنوان پیامی به دولت بایدن تلقی شود که روسیه همچنان خواهان گفتگو با آمریکا است و آماده است تا با هر کسی که تمایل به تعامل داشته باشد، مذاکره کند.

• استفاده از ترامپ به عنوان اهرم فشار: پوتین ممکن است امیدوار باشد که با استفاده از ترامپ به عنوان یک اهرم فشار، بتواند دولت بایدن را به امتیازدهی در برخی از مسائل مورد اختلاف ترغیب کند.

• تقویت وجهه بین‌المللی روسیه: برگزاری یک دیدار سطح بالا بین پوتین و ترامپ در مسکو می‌تواند به تقویت وجهه بین‌المللی روسیه و نشان دادن این کشور به عنوان یک بازیگر مهم در عرصه جهانی کمک کند.

• احتمال تبادل اطلاعات: پوتین و ترامپ هر دو می دانند که می توانند با یکدیگر تبادل اطلاعات کنند که شاید در اختیار مقامات فعلی نباشد. این احتمال برای هر دو طرف می تواند سودمند باشد.

موانع و چالش‌ها

با وجود این، موانع و چالش‌های متعددی بر سر راه بهبود روابط روسیه و آمریکا وجود دارد:

• مقاومت در داخل آمریکا: هرگونه تلاش برای بهبود روابط با روسیه با مقاومت شدید در داخل آمریکا مواجه خواهد شد، به‌ویژه از سوی کنگره و رسانه‌ها. اتهامات مربوط به دخالت روسیه در انتخابات و مسائل مربوط به حقوق بشر در روسیه، فضای سیاسی را برای هرگونه سازش دشوار می‌کند.

• اختلافات اساسی: اختلافات اساسی در مورد مسائل مختلف، مانند اوکراین، سوریه، کنترل تسلیحات، و گسترش ناتو، همچنان پابرجا هستند و به سادگی قابل حل نیستند.

• تعهدات بین‌المللی آمریکا: آمریکا تعهدات مهمی در قبال متحدان خود در اروپا و خاورمیانه دارد که نمی‌تواند به سادگی از آنها چشم‌پوشی کند. این تعهدات می‌تواند مانع از انعطاف‌پذیری آمریکا در مذاکرات با روسیه شود.

• پیامدهای احتمالی داخلی: در صورت دیدار ترامپ از مسکو این احتمال وجود دارد که ترامپ به دلیل نقض قانون لوگان مورد بازخواست و پیگرد قرار گیرد. قانونی که شهروندان آمریکایی را از ورود در اختلافات بین ایالات متحده و کشورهای خارجی منع می کند.

نتیجه‌گیری

با توجه به تحلیل فوق، می‌توان گفت که دعوت پوتین از ترامپ برای سفر به مسکو، یک تحول قابل توجه است که می‌تواند فرصتی برای از سرگیری گفتگوها و کاهش تنش‌ها باشد. با این حال، موانع ساختاری و اختلافات اساسی همچنان بر روابط دو کشور سایه افکنده‌اند و احتمال یک تحول بنیادین در کوتاه مدت را کاهش می‌دهند.

بهترین سناریو این است که این دیدار به عنوان یک گام اولیه برای از سرگیری گفتگوها و یافتن زمینه‌های مشترک مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، برای دستیابی به یک بهبود پایدار در روابط، لازم است هر دو طرف اراده سیاسی قوی و آمادگی برای سازش نشان دهند. همچنین، ضروری است که هرگونه تلاش برای بهبود روابط با در نظر گرفتن منافع و نگرانی‌های متحدان آمریکا در اروپا و خاورمیانه انجام شود. در نهایت، آینده روابط روسیه و آمریکا به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله تحولات سیاسی داخلی در هر دو کشور، تحولات منطقه‌ای و جهانی، و همچنین رهبری و دیپلماسی.