شرایط سیاسی و اجتماعی ایران همواره آبستن بحران های مختلفی بوده است. از بلایای طبیعی تا چالش های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، امنیتی و نظامی، همگی با عنوان بحران شناخته می شوند.
بحران، واقعیتی اجتناب ناپذیر در زندگی اجتماعی و سیاسی است. بحران ها در ذات خود بستر شکل گیری تهدیدها و فرصت هایی هستند که بر حسب نوع، شدت و گستره محیطی بحران، می تواند نظام سیاسی و مدیران حاکم را در شرایط دشوار و پر مخاطره ای قرار دهند. بحران‌ها را از جنبه‌هاي گوناگون می توان تقسيم‌بندي كرد. از نظر مكاني و عوامل درگير، به بحران‌های داخلی و بين‌المللی؛ از نظر موضوعی، به بحران‌های سياسی، اجتماعی، اقتصادی، مالی، از نظر دامنه و شدت آنها و نيز با توجه به غافل‌گير كردن و غافل‌گير نكردن و پيش‌بينی پذير بودنشان می توان دسته‌بندی های مختلفی ارائه داد. در هر جا که بحران پدید می آید، ناگزیر مسئله مدیریت بحران هم مطرح می شود. با این حال بحران ها اشکال و اقسام مختلف دارند و برای مدیریت آنها نیز باید از راهکارهای متفاوت استفاده کرد.
در این بین مدیریت بحران مبتنی بر آینده‌پژوهی (Foresight-based Crisis Management) یک رویکرد در مدیریت بحران است که با استفاده از ابزارهای آینده‌پژوهی به شناسایی و مدیریت بحران‌های احتمالی در آینده می‌پردازد.
مدیریت بحران مبتنی بر آینده‌پژوهی به فرآیند شناسایی، تحلیل، پیشبینی و آماده‌سازی برای بحران‌ها و چالش‌های بالقوه‌ای اطلاق می‌شود که می‌تواند بر سازمان‌ها، جوامع یا کشورهای مختلف تأثیر بگذارد. این رویکرد از ابزارها و تکنیک‌های آینده‌پژوهی برای کمک به برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی استفاده می‌کند. هدف اصلی آن، کاهش آسیب‌ها و خسارات ناشی از بحران‌ها از طریق پیشبینی و آماده سازی مناسب است.
مراحل مدیریت بحران مبتنی بر آینده‌پژوهی:
- شناسایی بحران‌های بالقوه:
– شناسایی و ارزیابی چالش‌ها و تهدیدهایی که ممکن است در آینده به وقوع بپیوندند.
- تحلیل روندها و عوامل مؤثر:
– بررسی روندهای اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و فناوری که می‌تواند بر وقوع بحران‌ها تأثیر بگذارد.
- پیشبینی سناریوها:
– ایجاد سناریوهای مختلف برای پیشبینی پیامدهای بالقوه بحران‌ها و ارزیابی تأثیرات آنها بر سازمان یا جامعه.
- تدوین استراتژی:
– طراحی و برنامه‌ریزی استراتژی‌های عملیاتی و واکنشی مناسب برای مدیریت مؤثر بحران‌ها.
- آموزش و تمرین:
– راه‌اندازی دوره‌های آموزشی و تمرینات برای آماده‌سازی افراد و سازمان‌ها در مواجهه با بحران‌ها.
- اجرا و ارزیابی:
– اجرای برنامه‌ها و استراتژی‌های تدوین‌شده و ارزیابی نتایج پس از وقوع بحران به‌منظور بهبود فرآیندها و استراتژی‌ها.
در مجموع مدیریت بحران مبتنی بر آینده‌پژوهی یک رویکرد جامع و مؤثر است که می‌تواند به سازمان‌ها و جوامع کمک کند تا نه تنها در برابر بحران‌ها آمادگی بیشتری داشته باشند، بلکه از طریق تحلیل‌های علمی و داده‌محور، به پیشبینی و مدیریت بهتر بحران‌ها بپردازند. استفاده از روش‌های مختلف در این زمینه می‌تواند به بهبود فرآیندها و تصمیم‌گیری‌ها منجر شود و آسیب‌های ناشی از بحران‌ها را کاهش دهد.
اگر به موضوعات مرتبط با بحران ها و مدیریت آنها علاقه دارید، دوره آموزشی بحـران و مدیریت بحـران (روش‌های شناخت، تحلیل و پیشبینی بحران‌های سیاسی و بین‌المللی) می تواند برای شما جذاب و کاربردی باشد.
