احمدرضا دانشی
پژوهشگر موسسه مطالعات جهان معاصر
در سال های اخیر، رقابت برای به دست آوردن تأثیرگذاری بین‌المللی بین کشورهای بزرگ، به‌ویژه آمریکا و چین، به‌شدت افزایش یافته است. با این حال، تصمیمات سیاستمداران آمریکایی، مانند تعلیق کمک‌های خارجی تحت ریاست دونالد ترامپ، می‌تواند تأثیرات عمیقی بر تعادل قدرت جهانی داشته باشد. موضوع اصلی این یادداشت بررسی این سؤال است که آیا تعلیق کمک‌های خارجی آمریکا فرصت مناسبی را برای گسترش نفوذ چین فراهم می‌آورد؟ این پرسش نه تنها به اهمیت کمک‌های خارجی به‌عنوان ابزار “نرم قدرت” اشاره دارد، بلکه نیز نقش آن در تعاملات بین‌المللی را نشان می‌دهد.
سیاست “آمریکا اول” که توسط دونالد ترامپ در حال اجرا است، شامل تقلیل و حتی متوقف کردن کمک‌های خارجی به کشورهای مختلف است. این تصمیمات به دنبال تمرکز بیشتر بر منافع داخلی آمریکا است، اما همزمان این اقدامات نگرانی‌های زیادی را در میان سیاستمداران و متخصصان بین‌المللی آمریکا برانگیخته است. زیرا کمک‌های خارجی طی دهه‌های گذشته به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی “نرم قدرت” آمریکا عمل کرده است که با ایجاد محبت و حمایت بین‌المللی، امنیت ملی این کشور را تضمین می‌کرد. بنابراین، کاهش این کمک‌ها می‌تواند به‌طور مستقیم به از دست دادن موقعیت رهبری آمریکا در صحنه جهانی منجر شود.
در این بین مقایسه دخالت آمریکا و چین در مناطق مختلف جهان، مانند کامبوج، نشان می‌دهد که تغییر در روش‌های عملیاتی آمریکا می‌تواند به سود چین باشد. هنگامی که دولت ترامپ تصمیم گرفت کمک‌های وزارت خارجه آمریکا را در حوزه پاکسازی سلاح‌های متفجر مورد استفاده قرار گرفته، به مبلغ 6.3 میلیون دلار، متوقف کند. این اقدام باعث شد تا چین با اختصاص 4.4 میلیون دلار به این پروژه، موقعیت خود را در منطقه ارتقاء بخشد. این مثال نشان می‌دهد که کاهش حضور آمریکا در کشورهای در حال توسعه می‌تواند به گسترش نفوذ چین کمک کند.
البته دیدگاه های مختلفی درباره تأثیر کاهش کمک‌های خارجی آمریکا وجود دارد. برخی از مقامات و متخصصان، مانند جان فنگ از دانشگاه ییل، معتقدند که سیاست‌های ترامپ فرصتی را برای چین فراهم می‌کند تا نقش خود را در سطح جهانی گسترش دهد. در مقابل، مایکل والتز مشاور امنیت ملی دولت ترامپ این دیدگاه را رد و تاکید کرده که بسیاری از پروژه‌های فعلی آمریکا با منافع استراتژیک این کشور همخوانی ندارند. علاوه بر این، سناتور دموکرات اندری کیم نگران است که چین حتی بدون رقابت مستقیم قادر است نفوذ خود را گسترش دهد، زیرا آمریکا خودش در حال تسلیم شدن است. این نظرات نشان می‌دهند که موضوع تعلیق کمک‌های خارجی در داخل آمریکا به شدت بحث‌برانگیز شده است.
آنچه در این بین مشخص است، این نکته بارز است که تعلیق یا لغو کمک‌های خارجی آمریکا می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به گسترش نفوذ چین کمک کند. با این حال، آینده این روند بستگی به تغییرات در سیاست خارجی آمریکا و واکنش‌های جهانی دارد. اگر آمریکا اقدام به بازبینی استراتژی‌های خود در حوزه کمک‌های خارجی کند، می‌تواند موقعیت خود را در برابر چین محافظت کند. در غیر این صورت، چین ممکن است به‌عنوان یک قدرت رهبری جدید در جهان ظاهر شود، که نتایج آن بر تعادل قدرت بین‌المللی تأثیرگذار خواهد بود.
