امیرمختار رجبی
پژوهشگر موسسه مطالعات جهان معاصر
سال ۲۰۲۴، سالی پر از تحولات بزرگ سیاسی و اجتماعی در سطح جهان بود که به طور قابل توجهی بر صنعت سینما نیز تأثیر گذاشت. این تأثیرات به وضوح در محتوای فیلم‌ها و موضوعاتی که در قالب هنری به تصویر کشیده شدند، دیده می‌شود. با توجه به حساسیت موقعیت سیاسی، به ویژه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و رویدادهای بین المللی مانند جنگ در غزه، اوکراین و ایران، سینما به عنوان یکی از ابزارهای مهم منعکس کننده و واکاوی این تحولات ظهور کرد.
انتخابات آمریکا و انعکاس آن در فیلم‌ها
یکی از مهم‌ترین رویدادهای سال ۲۰۲۴، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بود که تحت سایه حضور دونالد ترامپ قرار داشت. فیلم‌های متعددی در این دوره تولید شدند که به نوعی به بررسی تأثیر ترامپ بر سیاست داخلی و خارجی آمریکا می‌پرداختند. از جمله این فیلم‌ها می‌توان به “جنگ داخلی” اشاره کرد که داستان آن در آینده‌ای نزدیک اتفاق می‌افتد و صحنه‌ای تخیلی از ایالات متحده را نشان می‌دهد که درگیر جنگ داخلی شده است. این فیلم، با الهام از تنش‌های موجود در جامعه آمریکایی، هشداری ضمنی درباره خطرات احتمالی عدم تعادل سیاسی ارائه می‌کند.
از سوی دیگر، فیلم “کارآموز” که زندگی حرفه‌ای ترامپ را از دهه ۷۰ تا ۸۰ میلادی بازگو می‌کند، با استقبال متفاوتی روبرو شد. این فیلم که نقش رئیس‌جمهور آمریکا را به چالش می‌کشد، با انتقادات شدید از جانب طرفداران ترامپ مواجه شد و حتی تهدید به پیگرد قضایی نیز شد. این موضوع نشان داد که سینما نه تنها به عنوان یک محصول هنری، بلکه به عنوان ابزاری برای شکل‌دهی به افکار عمومی و سیاسی نیز عمل می‌کند.
جنگ غزه و روایت فلسطینی
در سایه جنگ غزه، فیلم “از فاصله صفر” به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار سینمایی سال ۲۰۲۴ مطرح شد. این فیلم که توسط ۲۲ کارگردان داخل غزه ساخته شده است، زندگی مردم این منطقه را در شرایط جنگی به تصویر می‌کشد. علیرغم موانع سیاسی، این فیلم توانست به فهرست نهایی نامزدهای جایزه اسکار در بخش بهترین فیلم بین المللی راه یابد. این اتفاق نه تنها نشان دهنده قدرت سینما به عنوان ابزاری برای بیان حقایق است، بلکه گواهی بر تغییر روایت غالب در مورد مناقشه اسرائیل و فلسطین است.
جنگ اوکراین و ایران: تعارضات جهانی در پرده سینما
جنگ اوکراین و تنش‌های مرتبط با ایران نیز در فیلم‌های این دوره منعکس شدند. فیلم “آنورا” که داستان عشقی بین یک زن آمریکایی و مرد روسی را روایت می‌کند، با وجود دریافت جایزه نخل طلا در جشنواره کن، با انتقاداتی روبرو شد که نشان دهنده حساسیت بالای موضوعات سیاسی در هنر است. از سوی دیگر، فیلم ایرانی “دانه انجیر معابد” که به صورت مخفیانه در ایران فیلمبرداری شده بود، در غرب به نمادی از مقاومت فرهنگی تبدیل شد. این فیلم نه تنها به فهرست نهایی نامزدهای اسکار رسید، بلکه باعث شد تا بحث‌هایی درباره تغییر سیستم نامزدی فیلم‌ها در این جایزه مطرح شود. با این حال فیلم با محتوایی کاملا مغرضانه ساخته شده و فاقد اهمیت سینمایی است.
جدل‌های اجتماعی و فرهنگی
علاوه بر موضوعات سیاسی، فیلم‌های سال ۲۰۲۴ به بررسی مسائل اجتماعی و فرهنگی نیز پرداختند. فیلم‌هایی مانند “ماده” و “امیلیا پیرز” که به موضوعات هویت جنسیتی و حقوق زنان می‌پردازند، باعث ایجاد بحث‌های گسترده در سطح جهان شدند. از این فیلم‌ها در غرب به عنوان ابزاری برای تغییر نگرش‌ها و ایجاد آگاهی نیز یاد کردند.
جمع‌بندی
صنعت سینما در سال ۲۰۲۴ نشان داد که چگونه می‌تواند به عنوان آینه‌ای از تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جهان عمل کند. فیلم‌های تولید شده در این سال از جنبه سیاسی حائز اهمیت بودند. زیرا هم توانستند مخاطبان را با موضوعات جهانی آشنا کنند و هم به عنوان ابزاری برای شکل‌دهی به افکار عمومی و ایجاد بحث‌های جدی در میان جوامع مختلف عمل نمایند. با توجه به اینکه بسیاری از این فیلم‌ها نامزد دریافت جوایز بزرگی مانند اسکار شدند، می‌توان انتظار داشت که تأثیر آنها در سال‌های آینده نیز ادامه یابد.
