روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» در گزارشی اعلام کرد که ابراز علاقه ناگهانی و پرشور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده آمریکا، به فدراسیون روسیه و رهبر آن، ولادیمیر پوتین، به‌عنوان بخشی از استراتژی برای ایجاد شکاف بین مسکو و پکن قابل تفسیر است. این دو کشور طی مدت‌ها در تلاش برای تضعیف هژمونی آمریکا در نظام بین‌المللی بوده‌اند.
طبق گزارش یاروسلاو تروفیموو، تحلیلگر این نشریه، کارشناسان سیاست خارجی این حرکت ترامپ را «نیکسون معکوس» توصیف کرده‌اند. در دهه ۱۹۷۰، ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، با نزدیکی به چین کمونیست، شکاف بین مائو تسهدونگ و اتحاد جماهیر شوروی را عمیق‌تر کرد و به بازتعریف ژئوپلیتیک جنگ سرد کمک کرد. این اقدام همچنین پیش‌زمینه توسعه اقتصادی چین را فراهم آورد.
با این حال، در حاضر، پس از اعلام «دوستی بی‌حدو‌مرز» بین روسیه و چین در سال ۲۰۲۲، ایجاد جدایی بین این دو کشور به‌نظر می‌رسد کار دشواری است. به گفته نویسنده، تغییر موضع واشنگتن به سمت حمایت از روسیه و فاصله‌گیری از اوکراین، متحدان اروپایی آمریکا — که بزرگترین شرکای تجاری و سرمایه‌گذاران خارجی این کشور هستند — را بی‌خود کرده و نگرانی شرکای آسیایی را نیز برانگیخته است.
ترامپ همچنان به تبلیغات روسیه ادامه داده و با انتقادهای تند از ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، او را «دیکتاتور» خوانده و کییف را مسئول آغاز جنگ معرفی کرده است.
واکنش‌ها به سخنان ترامپ
«انفجار سیاسی» ناشی از سخنرانی تند جی.دی. ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، در نشست رهبران اروپایی در مونیخ، به بزرگترین شکاف در روابط بین آمریکا و متحدان فراآتلانتیکی آن در چند دهه اخیر تبدیل شده است.
نیکسون معکوس چیست؟
گزارش اشاره می‌کند که نیکسون و هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی آن زمان، با بهره‌برداری از تنش‌های موجود بین مسکو و پکن — که یکدیگر را به انحراف از آموزه‌های کمونیستی متهم می‌کردند — مسیر سیاست خارجی آمریکا نسبت به چین را تغییر دادند. همکاری بعدی واشنگتن و پکن به تضعیف نفوذ جهانی شوروی کمک کرد.
اما امروز، آنچه رخ می‌دهد «معکوسِ نیکسون معکوس» است. ایوان فاینبام، مقام سابق وزارت خارجه آمریکا و کارشناس بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، می‌گوید: «ترامپ در تلاش است تا توافق بین دو قدرت همسو از نظر ایدئولوژیک و استراتژیک را بشکند، اما در عمل موجب تقسیم غرب شده و به روسیه اجازه داده همزمان با آمریکا و چین هم‌پیمان شود.»
پیامدهای تحریم‌ها و جنگ اوکراین
تحریم‌های غربی که برای روسیه دردناک بود، مسکو را به پکن نزدیک‌تر کرد. جنگ اوکراین نیز هم‌پیمانی روسیه با ایران و کره شمالی را تقویت کرده است؛ کشورهایی که مسکو را با مهمات، پهپاد، موشک و حتی سرباز (در مورد کره شمالی) تأمین می‌کنند.
مقامات آمریکایی ظهور این محور جدید از نظام‌های اقتدارگرا را تهدیدی استراتژیک می‌دانند که مقابله همزمان با آن برای ارتش این کشور دشوار است. آنها ادعا می‌کنند اصرار ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین ناشی از نیاز به تضعیف یا حتی متلاشی کردن این جبهه متحد است.
پیشنهادات روسیه به شیوه ترامپ
بر اساس یادداشتی که پیش از مذاکرات توسط یک اندیشکده وابسته به دولت روسیه تهیه شد، مسکو ممکن است پیشنهاد توقف همکاری با چین در حوزه‌های حساس فناوری و نظامی را به‌عنوان بخشی از توافقی برای پایان جنگ اوکراین بر اساس شرایط مطلوب خود ارائه دهد.
این سند اشاره می‌کند که روسیه همچنین می‌تواند مشارکت چین در پروژه‌های زیرساختی را محدود، صادرات گاز به اروپا را کاهش دهد (برای تضعیف رقابت‌پذیری اروپا و تسهیل فروش گاز طبیعی مایع آمریکا)، و حقوق بهره‌برداری از ذخایر معدنی اوکراین را به شرکت‌های آمریکایی اعطا کند.
هشدارها نسبت به استراتژی ترامپ
آلینا پولیاکووا، رئیس مرکز تحلیل سیاست اروپا در واشنگتن، هشدار می‌دهد که رها کردن اوکراین توسط آمریکا، «تجاور روسیه را مشروعیت بخشیده و راه را برای اقدام احتمالی چین علیه تایوان باز می‌کند.»
ساموئل پاپارو، فرمانده منطقه هند و اقیانوس آرام نیروهای آمریکا، نیز معتقد است: «این تصور که می‌توان گُوِهای بین روسیه و چین ایجاد کرد، خیالی بیش نیست. روابط آنها استراتژیک و پایدار است، در حالی که هر نزدیکی به واشنگتن موقتی خواهد بود، چرا که پوتین می‌داند ترامپ حداکثر تا چهار سال دیگر در قدرت است و امکان تغییر جهت دولت بعدی آمریکا وجود دارد.»
واکنش چین
پکن که با نگرانی شاهد نزدیکی ترامپ به روسیه است، از این وضع بهره‌برداری استراتژیک می‌کند؛ از حمایت از رژیم پوتین تا ایجاد شکاف بین اروپا و آمریکا. حتی وانگ یی، وزیر خارجه چین، با اشاره به اوکراین — که ترامپ رهبر آن را شدیداً مورد انتقاد قرار داده — از ضرورت حفظ «قانون بین‌الملل و منشور سازمان ملل» سخن گفت و این کشور را «دوست و شریک» خواند.
