ترامپ و هاروارد: نقض استقلال دانشگاه و پیامدهای آن بر قدرت نرم آمریکا

مقدمه

دانشگاه هاروارد، به‌عنوان قدیمی‌ترین و یکی از ثروتمندترین دانشگاه‌های آمریکا، همواره نمادی از برتری آکادمیک و مقصدی برای دانشجویان نخبه از سراسر جهان بوده است. با این حال، در می 2025، دولت دونالد ترامپ با صدور دستوری مبنی بر لغو گواهی‌نامه برنامه تبادل دانشجویان و استادان (SEVP) هاروارد، توانایی این دانشگاه برای پذیرش دانشجویان بین‌المللی را سلب کرد. این تصمیم که حدود 27 درصد از دانشجویان هاروارد (بیش از 6,800 نفر در سال تحصیلی 2024-2025) را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به‌عنوان بخشی از فشارهای دولت برای وادار کردن هاروارد به پذیرش سیاست‌های خاص، از جمله مقابله با آنچه «یهودستیزی» خوانده شده، صورت گرفته است. این مقاله با بررسی این اقدام از منظر استقلال دانشگاهی، اعتراضات دانشجویی و نقش هاروارد در قدرت نرم آمریکا، به تحلیل پیامدهای آن می‌پردازد.

زمینه‌های اقدام دولت ترامپ

اقدام دولت ترامپ علیه هاروارد بخشی از یک کارزار گسترده‌تر برای بازنگری در سیاست‌های آموزش عالی آمریکا، به‌ویژه در دانشگاه‌های نخبه‌ای مانند هاروارد و کلمبیا، است که به ادعای دولت، به پایگاه‌هایی برای «ایدئولوژی‌های ضدآمریکایی» و «یهودستیزی» تبدیل شده‌اند. این کارزار از فوریه 2025 با تشکیل یک کارگروه ویژه برای «ریشه‌کن کردن آزار و اذیت یهودیان در دانشگاه‌ها» آغاز شد. در مارس 2025، دولت ابتدا بودجه 400 میلیون دلاری دانشگاه کلمبیا را به دلیل «عدم اقدام در برابر آزار یهودیان» قطع کرد و سپس در آوریل 2025، بررسی 255.6 میلیون دلار قرارداد و 8.7 میلیارد دلار کمک‌های چندساله به هاروارد را آغاز نمود.

در 16 آوریل 2025، کریستی نوئم، وزیر امنیت داخلی، در نامه‌ای به هاروارد خواستار ارائه اطلاعات جامع درباره فعالیت‌های «غیرقانونی» یا «خطرناک» دانشجویان بین‌المللی شد و تهدید کرد که در صورت عدم همکاری، گواهی‌نامه SEVP این دانشگاه لغو خواهد شد. هاروارد اعلام کرد که اطلاعات درخواستی را ارائه کرده، اما دولت این پاسخ را ناکافی دانست. در نهایت، در 22 می 2025، نوئم رسماً گواهی‌نامه SEVP هاروارد را برای سال تحصیلی 2025-2026 لغو کرد و دانشجویان بین‌المللی کنونی را ملزم به انتقال به دانشگاه‌های دیگر یا مواجهه با خطر از دست دادن وضعیت قانونی خود کرد.

دولت این اقدام را به‌عنوان پاسخی به اتهاماتی نظیر «پرورش خشونت، یهودستیزی و همکاری با حزب کمونیست چین» توجیه کرده است. با این حال، هاروارد این اتهامات را رد کرده و این اقدام را «غیرقانونی» و «تلافی‌جویانه» خوانده، با تأکید بر اینکه دانشجویان بین‌المللی از بیش از 140 کشور، نقش مهمی در غنای علمی و فرهنگی این دانشگاه و آمریکا دارند.

نقض استقلال دانشگاهی

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های این اقدام، نقض آشکار اصل استقلال دانشگاهی است که به‌عنوان یکی از ارکان لیبرال دموکراسی آمریکایی شناخته می‌شود. دانشگاه‌های معتبر مانند هاروارد به‌طور سنتی از استقلال قابل توجهی در تصمیم‌گیری‌های آکادمیک، از جمله پذیرش دانشجو، استخدام اساتید و طراحی برنامه‌های درسی برخوردار بوده‌اند. با این حال، اقدام دولت ترامپ برای دیکته کردن سیاست‌های پذیرش و تدریس، مستقیماً این استقلال را زیر سؤال برده است. هاروارد در بیانیه‌ای اعلام کرد که این اقدام «تهدیدی جدی برای جامعه دانشگاهی و مأموریت علمی آن» است و آن را نقض آشکار حقوق خود در چارچوب متمم اول قانون اساسی آمریکا دانست.

این اقدام در تضاد با ادعاهای تاریخی آمریکا در حمایت از آزادی آکادمیک قرار دارد. در سال‌های گذشته، ایالات متحده بارها از استقلال دانشگاهی به‌عنوان ابزاری برای فشار سیاسی و تبلیغاتی علیه کشورهایی مانند ایران استفاده کرده و مدعی شده که دولت‌های این کشورها در امور دانشگاهی دخالت می‌کنند. حال، اقدام مستقیم دولت ترامپ برای کنترل سیاست‌های هاروارد، تناقضی آشکار با این ادعاها را نشان می‌دهد و می‌تواند به کاهش اعتبار جهانی آمریکا در این زمینه منجر شود.

اعتراضات دانشجویی و زمینه‌های سیاسی

یکی از عوامل کلیدی در این تنش‌ها، افزایش اعتراضات دانشجویی در دانشگاه‌های آمریکا، به‌ویژه پس از اکتبر 2023 و جنگ غزه، است. این اعتراضات که عمدتاً در حمایت از حقوق فلسطینیان و انتقاد از سیاست‌های اسرائیل شکل گرفته‌اند، به بحث‌های داغی درباره آزادی بیان و اتهامات یهودستیزی منجر شده‌اند. هاروارد، به‌عنوان یکی از مراکز اصلی این اعتراضات، شاهد تظاهرات گسترده، بیانیه‌های اساتید و حتی استعفای رئیس دانشگاه، کلودین گی، در پی اتهامات مربوط به مدیریت ضعیف ادعاهای یهودستیزی و سرقت ادبی بود.

دولت ترامپ این اعتراضات را به‌عنوان «ضدآمریکایی» و «یهودستیز» توصیف کرده و خواستار اقدامات انضباطی علیه دانشجویان و اساتید منتقد اسرائیل شده است. این در حالی است که بسیاری از معترضان، از جمله گروه‌های یهودی، تأکید دارند که انتقاد از سیاست‌های اسرائیل نباید با یهودستیزی یکسان انگاشته شود. این اختلاف دیدگاه، به تشدید تنش‌ها میان دولت و دانشگاه‌ها منجر شده و هاروارد را به هدف اصلی حملات دولت تبدیل کرده است.

نقش اهداکنندگان مالی و فشارهای سیاسی

فشارهای دولت ترامپ تنها از جانب مقامات دولتی نبوده، بلکه حمایت برخی اهداکنندگان بزرگ مالی و سیاستمداران جمهوری‌خواه نیز در این راستا قابل توجه است. بسیاری از این اهداکنندگان که حامی سرسخت اسرائیل هستند، نگرانی‌هایی درباره آنچه «یهودستیزی» در دانشگاه‌ها می‌خوانند، مطرح کرده‌اند و خواستار اقدامات انضباطی علیه دانشجویان و اساتید منتقد شده‌اند. این فشارها، همراه با تصمیمات دولت برای قطع بودجه و محدودسازی دانشجویان بین‌المللی، بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر برای بازگرداندن دانشگاه‌ها به مسیری همسو با سیاست‌های دولت است.

پیامدهای اقدام بر قدرت نرم آمریکا

هاروارد و سایر دانشگاه‌های برتر آمریکا به‌طور تاریخی نقش مهمی در تقویت قدرت نرم این کشور ایفا کرده‌اند. این دانشگاه‌ها با جذب دانشجویان نخبه از سراسر جهان، نه تنها به غنای علمی و فرهنگی آمریکا کمک کرده‌اند، بلکه فارغ‌التحصیلانی تربیت کرده‌اند که در کشورهای خود به مقامات ارشد رسیده و به‌طور غیرمستقیم منافع آمریکا را پیش برده‌اند. در سال تحصیلی 2023-2024، بیش از 1.1 میلیون دانشجوی بین‌المللی در آمریکا تحصیل کردند و حدود 43.8 میلیارد دلار به اقتصاد این کشور تزریق کردند. در هاروارد، دانشجویان بین‌المللی که 27 درصد از کل دانشجویان را تشکیل می‌دهند، منبع مالی مهمی برای این دانشگاه با اندوخته 53.2 میلیارد دلاری هستند.

محدودسازی حضور دانشجویان بین‌المللی در هاروارد، نه تنها به اقتصاد این دانشگاه آسیب می‌رساند، بلکه می‌تواند جایگاه آمریکا به‌عنوان مقصدی برای نخبگان جهانی را تضعیف کند. این اقدام ممکن است دانشجویان را به سمت کشورهای دیگر، مانند کانادا یا اروپا، سوق دهد و به کاهش نفوذ فرهنگی و سیاسی آمریکا منجر شود. به گفته فانتا آو، مدیر اجرایی انجمن بین‌المللی آموزش (Nafsa)، «دانشجویان بین‌المللی نه تنها سرمایه‌های مالی، بلکه پژوهشگران و مشارکت‌کنندگان ارزشمندی برای جامعه آمریکا هستند». بنابراین، این سیاست می‌تواند پیامدهای بلندمدتی برای قدرت نرم آمریکا داشته باشد.

واکنش‌های قضایی و آینده

در واکنش به این اقدام، هاروارد در 23 می 2025 شکایتی علیه دولت ترامپ تنظیم کرد و قاضی فدرال، آلیسون بوروز، با صدور حکمی موقت، اجرای تصمیم دولت را متوقف کرد. این حکم نشان‌دهنده مقاومت قانونی هاروارد در برابر آنچه «تلافی‌جویی» دولت می‌خواند، است. با این حال، اظهارات مقامات دولتی، از جمله نوئم که این اقدام را هشداری برای سایر دانشگاه‌ها دانست، نشان‌دهنده احتمال گسترش این سیاست به دیگر مؤسسات است.

نتیجه‌گیری

اقدام دولت دونالد ترامپ برای لغو گواهی‌نامه دانشجویان خارجی هاروارد، گامی بی‌سابقه در نقض استقلال دانشگاهی و تضعیف قدرت نرم آمریکا است. این سیاست که به بهانه مقابله با «یهودستیزی» و «فعالیت‌های ضدآمریکایی» اجرا شده، نه تنها با اصول آزادی آکادمیک مغایرت دارد، بلکه می‌تواند به کاهش جذابیت آمریکا برای دانشجویان بین‌المللی و در نتیجه، تضعیف نفوذ جهانی این کشور منجر شود. در حالی که هاروارد با اقدامات قانونی به مقابله با این سیاست برخاسته، پیامدهای این تنش‌ها می‌تواند فراتر از این دانشگاه، کل نظام آموزش عالی آمریکا و جایگاه جهانی آن را تحت تأثیر قرار دهد.